Крыху менш за 100 км аддзяляе гарадскі пасёлак Мір (Гродзенская вобласць) ад Мінска. Тут знаходзіцца славутасць, пра якую вы напэўна не раз чулі, - знакаміты Мірскі замак, збудаваны ў XVI стагоддзі. Аднак было б няправільна не згадаць разам з ім і Нясвіжскі палац, бо рэзідэнцыя Радзівілаў знаходзіцца ўсяго ў 30 км ад яго і наведванне абедзвюх звычайна адбываецца. у тандэме.
Гэтыя славутасці Беларусі з'яўляюцца асаблівымі не толькі дзякуючы захаванасці і папулярнасці. Яны абедзве ўключаны ў спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.
Для турыстаў яны ўяўляюць цікавасць яшчэ і таму, што ў Міры і Нясвіжы можна:
Прыняць удзел у займальным квэсты. Збірайце каманду, адпраўляйцеся на даследаванне патайных куткоў замкаў і разгадвайце таямніцы іх папярэдніх уладальнікаў.
Уладкаваць урачыстую цырымонію шлюбу. Толькі ўявіце: прама пад зборамі замка вы са сваёй другой палоўкай станеце мужам і жонкай. Рамантычна і прыдумаць складана!
Пераначаваць проста ў замку. Адчуйце сябе князем, уладкоўваючыся ў раскошных апартаментах на начлег!
Паабедаць у рэстаране. Станьце ненадоўга сапраўднай каралеўскай асобай і спазнайце стравы нацыянальнай кухні па рэцэптах мінулых стагоддзяў.
Так што, захапіўшыся прыгажосцю макетаў у рамках экскурсіі па музеі мініяцюр, адпраўляйцеся паглядзець ужывую на гонар беларускай спадчыны.
Пераправа цераз раку Бярэзіну стала фатальнай для Напалеона Банапарта і яго войска. французы, якія адступалі, выбралі для арганізацыі пераправы брод каля вёскі Студзёнка (каля 90 км ад Мінска). Аднак яны не ўлічылі холады, таму рашэнне аказалася фатальным: больш за 8 тысяч патанула ў рацы, а агульныя страты Напалеона склалі 35 тысяч чалавек.
Вынік: Перамога рускай арміі; Французы пераправіліся цераз раку, але панеслі вялікія страты. Уцёкі Напалеона з Расіі. Страта французскай арміяй баяздольнасці
У музеі мініяцюр у Мінску ёсць свой аўтэнтычны куток з фотазонай у беларускім стылі. А ў музейным комплексе «Дудуткі» за 40 км ад сталіцы кожная лакацыя — гэта дэталёва ўзноўленыя і адноўленыя гістарычныя дэкарацыі. Напрыклад, вы пабываеце ў сапраўдным ветраку, паспрабуеце пачастункі ад завозніка (чалавека, які прывозіў збожжа), прадэгустуеце натуральны мёд, чай на травах, хатні хлеб і нават самагонку
Але і дзяцей чакае вясёлая прыгода: катанне на брычцы, знаёмства з мясцовым заапаркам і розныя сувеніры (можна нават выкаваць сабе падкову на памяць і паспрабаваць зляпіць гаршчок на сапраўдным ганчарным крузе). Калі задумваецеся, што паглядзець летам у Беларусі, - Дудуткі чакаюць вас.
Мемарыяльны комплекс "Хатынь", бясспрэчна, адна з галоўных славутасцяў Беларусі. Размешчана яна за 60 км ад Мінска. Няхай гэтае месца не назавеш забаўляльным, абыякавым яно сапраўды нікога не пакідае.
Гісторыя беларускай вёскі Хатынь
Гітлераўцы і іх азвярэлыя найміты-памочнікі, у адплату за гібель у перастрэлцы з партызанамі некалькіх салдат і афіцэра нямецкай арміі, сабралі ў хляве Хатыні ўсіх жыхароў вёскі, а затым падпалілі яго. Гэта называлася ў іх "калектыўным пакараннем", калі мірныя жыхары гінулі жывымі ў агні цэлымі сем'ямі. У некаторых сем'ях было па сем-дзевяць дзяцей, на руках падгадаваныя і паўгадавыя немаўляты.
26 гаспадарак было ў Хатыні. 149 жыхароў згарэлі, з іх каля 70 дзяцей. Выжылі два хлапчукі, якія схаваліся ў лесе да падпалу, дзве дзяўчыны, якія выбраліся з агню (яны потым загінулі ў іншай вёсцы, якая дала параненым прытулак), два пацярпелыя ў агні хлопчыка - аднаго прыкрыла сабой гінулая маці, іншы, паранены, быў прыняты ворагамі за труп .
Выжыў таксама адзін дарослы - Іосіф Камінскі. Ён ачуўся, калі карнікі ўжо сышлі. Апрытомнеў, каб сутыкнуцца з іншай трагедыяй - знайсці сярод згарэлых цяжка параненага адзінага сына. Знясілены бацька ўзяў сына на рукі ў сляпой надзеі выратаваць ад непазбежнага. Але сын неўзабаве сканаў на яго руках.
Журботны мемарыял захоўвае памяць не толькі аб гэтай вёсцы, але і аб іншых 185 вёсках, якія напаткаў той жа лёс.
Гісторыка-культурны комплекс "Лінія Сталіна" - адзін з найбольш грандыёзных фартыфікацыйных ансамбляў на тэрыторыі Беларусі. Ён быў створаны да 60-годдзя Перамогі савецкага народа ў Вялікай Айчыннай вайне па ініцыятыве дабрачыннага фонду "Памяць Афгана" пры падтрымцы Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Комплекс ствараўся метадам народнай будоўлі, у якой бралі ўдзел дзяржаўныя і грамадскія арганізацыі, прадпрыемствы розных форм уласнасці, энтузіясты. Асноўны цяжар працы па стварэнні музея лёг на плечы падраздзяленняў інжынерных войскаў Узброеных Сіл Рэспублікі Беларусь. Адкрыты комплекс 30 чэрвеня 2005 гады. Ён закліканы не толькі ўвекавечыць грандыёзную сістэму абарончых умацаванняў раёнаў "Лінія Сталіна", але і стаць сімвалам гераічнай барацьбы савецкага народа супраць нямецка-фашысцкіх захопнікаў.
Гісторыя чалавецтва ведае шмат перыядаў шчасных ці наадварот - зусім неспрыяльных для развіцця таго ці іншага выгляду чалавечай дзейнасці. Нікога не здзівіць сцвярджэнне, што пачатак 90-х гадоў мінулага стагоддзя - не лепшы для тэатра час. Мінулыя каштоўнасці аб'яўляліся непатрэбнымі і састарэлымі, а тэатр замест "кафедры, з якой часам можна сказаць свету дабра" маглі проста перайменаваць у сумнага маралізатара.
Тым часам і быў створаны на базе народнага тэатра, які працаваў у Мазыры з пачатку 50-х гадоў, Мазырскі эксперыментальны тэатр "Верасень". Доўгія гады ў тэатры працаваў Андрэй Лазараўскі - легенда тэатральнага Палесся, сапраўды народны артыст. Найвышэйшага росквіту народны тэатр дасягнуў пры кіраўніцтве выпускніка Маскоўскага тэатральнага вучылішча імя Шчукіна Міхаіла КОЛАСА. Народны тэатр у Мазыры шмат разоў удзельнічаў і станавіўся лаўрэатам Усесаюзных фестываляў і конкурсаў. Спектакль "Раскіданае гняздо" паводле п'есы Янкі Купалы ў 1967 годзе быў паказаны на сцэне Крамлёўскага тэатра.
У 1991 годзе мастацкім кіраўніком і дырэктарам тэатра становіцца Сяргей Кліменка. За час яго кіраўніцтва тэатр, як ніколі, адпавядае сваёй назве "эксперыментальны". "Верасень" асучаснівае беларускую класічную драматургію і спрабуе наблізіць канфлікт сучасных беларускіх драм да ўзроўню класікі. У гэты перыяд у тэатры ўкараняюць у жыццё свае пастаноўкі майстры сучаснай беларускай рэжысуры - М. Трухан В. БАРКОЎСКІ, М. Дзінаў, В. Караткевіч. У 1994 годзе мастацкім кіраўніком тэатра становіцца Валерый ЛАСОЎСКІ, якому належыць ідэя даць тэатру імя Народнага пісьменніка Беларусі, нашага славутага земляка Івана МЕЛЕЖА.
У 1998 годзе на пасаду дырэктара была прызначана Марыя Патап'ева, якая за вельмі невялікі час змагла зрабіць для тэатра больш, чым усе яе папярэднікі разам. Дзякуючы ёй праведзена рэканструкцыя будынка тэатра, які з'яўляецца помнікам архітэктуры. Яна ў 1999 годзе запрашае маладога рэжысёра Рамана ЦЫРКІНА на пасаду галоўнага рэжысёра Мазырскага драматычнага тэатра імя І. Мележа. Ён спрабуе правесці своеасаблівую рэформу ў рэпертуарнай палітыцы тэатра. Да гэтага тэатр выключна звяртаўся да сучасных і класічных п'есаў беларускай драматургіі. Цяпер жа рэпертуар папоўніўся п'есамі замежных і расійскіх драматургаў, класікаў і сучаснікаў. Упершыню ў Беларусі тэатр ажыццявіў пастаноўку такіх п'ес як "Антыгона ў Нью-Йорку" Я.Галавацкага і "Каханне ў стылі барока" Я. Стэльмаха. У дзеючым рэпертуары тэатра ёсць пастаноўкі айчынных класікаў і замежнай драматургіі: "Калі б Адам не зграшыў" У. Галубка і Л. Радзевіча, "Каханне Ганны Чарнушкі" А.Петрашкевіча (па матывах рамана І. Мележа "Людзі на балоце"), " Атрута" (па п'есе Я. Коласа "Антось Лата"), "Трыбунал" А. Макаёнка, "Бяда ад далікатнага сэрца" В. Салагабуба, "Жаніцьба" М. Гогаля, "Дрэвы паміраюць стоячы" А. Касоны, Страсці пад вязамі Ю.О'Ніла, "Дзядзька Ваня" А.Чэхава, "На ўсякага мудраца даволі прастаты" А. Астроўскага, "Паўлінка" Я. Купалы, Тэатр - удзельнік і лаўрэат тэатральных фестываляў, у тым ліку і міжнародных. У 1991 годзе лаўрэат фестывалю "Студэнцкія калядкі" (спектакль "Мар'я" А.А. Кудраўцава), удзельнік фестывалю "Кантакт-94" (г. "Торунь", Польшча са спектаклем "Welcome у нашу вёску" П. Марчука), удзельнік фестывалю "Славянскія тэатральныя сустрэчы - 95" ("Трыстан і Ізольда" С. Кавалёва), Лаўрэат фестывалю "Надзея -2001" ("Антыгона ў Нью-Йорку" Я. Главацкі), "Славянскія тэатральныя сустрэчы-2003" (" Чарнушкі" А. Петрашкевіча паводле рамана І. Мележа "Людзі на балоце") і абласных фестываляў творчай тэатральнай моладзі (спектаклі "Страсці пад вязамі" Ю.О'Ніла, "Трыбунал" А. Макаёнка), удзельнік "Міжнароднага фестывалю спектакляў аднаго акцёра - 2004" (Масква, "Млечны шлях" паводле К. Чорнага), удзельнік "Міжнароднага фестывалю спектакляў малых формаў Паўночныя сустрэчы - 2005" (г. Ніжневартаўск, Расія) з гэтым жа спектаклем, дыплом у намінацыі "Памяць сэрца". Тэатр - лаўрэат IX Міжнароднага тэатральнага фестывалю "Этна-Дыя-Сфера", які праходзіў у г.Мукачава (Украіна, 2008 г.). Дыплом атрымаў спектакль "Раскіданае гняздо". У чэрвені 2009 года тэатр браў удзел у міжнародным фестывалі "Славянскі вянок" (г.Масква) са спектаклем "Жаніцьба", дзе атрымаў тры дыпломы. Доўгія гады ў тэатры працаваў галоўным мастаком Пётр ЗАХАРАЎ.
Напэўна вы чулі пра гэты манастыр і цуды, якія там час ад часу адбываюцца. Свята-Успенскі манастыр у Жыровічах размешчаны амаль за 200 км ад Мінска. Ён быў заснаваны больш за 500 гадоў таму, тады ж тут свету з'явілася самая маленькая з ушанаваных багародзічных ікон у хрысціянстве: яе памер складае ўсяго 5,6 х 4,4 см. Царкоўныя аналы фіксуюць мноства выпадкаў цудоўных ацаленняў, якія адбыліся перад абліччам абраза, таму манастыр з'яўляецца папулярным месцам пілігрымкі праваслаўных вернікаў.
Пасля наведвання Жыровічаў абавязкова зазірніце ў Ружаны. Тут знаходзіцца Ружанскі палац - адна з топавых славутасцяў Рэспублікі Беларусь, якая некалі была жамчужынай архітэктуры XVII стагоддзя. Няхай ад былой прыгажосці засталося не так ужо і шмат, але нават руіны ўражваюць. Зрэшты, вельмі магчыма, што аднойчы комплекс здабудзе другое жыццё: толькі паглядзіце, як па-майстэрску рэканструктары аднавілі браму палаца! Дарэчы, у ёй зараз размяшчаецца цікавая музейная экспазіцыя.
На пытанне "Што паглядзець у Мазыры?" большасці людзей на розум прыходзіць вядома ж Мазырскі замак.
Мазырскі замак знаходзіцца ў гістарычным цэнтры Мазыра па адрасе Гара Камунараў, 8.
З гары, на якой размешчаны замак, адкрываецца выдатны від на р. Прыпяць і цэнтральную плошчу Леніна. Можна прайсціся пагрузіўшыся ва ўласныя думкі, а можна акунуцца ў гісторыю, знаёмячыся з апісаннем гістарычных аб'ектаў гэтай славутасці Мазыра.
Праваслаўны жаночы Спаса-Еўфрасіннеўскі манастыр - адзін з найстаражытных і найбуйнейшых цэнтраў праваслаўя на тэрыторыі Беларусі.
Манастыр быў заснаваны ў 1125 годзе ўнучкай князя Усяслава Брачыславіча (Чарадзея) Ефрасінняй Полацкай (1110–1173), якую прызнаюць святой праваслаўная, каталіцкая і ўніяцкая царквы. У 1161 годзе на замову прападобнай Еўфрасінні быў узведзены каменны Спаса-Праабражэнскі храм, які захаваўся да нашых дзён і з'яўляецца помнікам старажытнаполацкага дойлідства.
Унутры царква распісана фрэскамі XII стагоддзя, якія былі раскрыты падчас рэстаўрацыі. У 1161 годзе прападобная Еўфрасіння ахвяравала гэтаму храму пазалочаны напрастольны крыж – шэдэўр старажытнага ювелірнага мастацтва, створаны па яе замове майстрам-ювелірам Лазарам Богшам. Крыж быў страчаны ў гады Вялікай Айчыннай вайны. У 1997 годзе брэсцкі ювелір-эмаліроўшчык Мікалай Кузьміч вырабіў поўнапамерную копію крыжа, якая зараз захоўваецца ў Спаса-Праабражэнскім храме.
У 1893–1897 гадах у манастыры быў узведзены манументальны пяцігаловы Крыжаўзвіжанскі сабор у неавізантыйскім стылі. Храм моцна пацярпеў у гады вайны, але да пачатку 1990-х гадоў тут былі адноўлены жылыя карпусы, трапезная, надбрамная званіца са званіцай. У 1992 годзе манастыр зноў прыняў манашак. Прыстанак, як раней, стала цэнтрам духоўнага жыцця горада.
Сафійскі сабор у старажытным Полацку – унікальны храм сярод нямногіх аднайменных праваслаўных святыняў Еўропы, адзін з самых ранніх у Старажытнай Русі і першы мураваны на тэрыторыі Беларусі.
Гэты старажытны помнік прадстаўлены ў папярэдні Спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.
Сабор Сафіі Прамудрасці Божай з сапраўды асаблівай і сімвалічнай архітэктурай быў пабудаваны ў Полацку на правым беразе Заходняй Дзвіны ў ХІ стагоддзі. У сярэдзіне XVIII-га яго грунтоўна перабудавалі па праекце архітэктара Яна Глаўбіца ў стылі віленскага (познебеларускага) барока.
Аднак да нашых дзён ад храма ХI стагоддзя дайшлі фрагменты мура, практычна цалкам захаваны старажытны падмурак, часткі апсіды, слупоў і сцен, а таксама дзіўныя фрэскавыя роспісы 2-й паловы ХI ст. Сабор і сёння ўражвае прыгажосцю і веліччу.
Цікава, што дакладную копію Сафійскага сабора ХІ стагоддзя плануюць пабудаваць таксама на беразе Заходняй Дзвіны, але ўжо ў іншым знакамітым горадзе Беларусі - Віцебску.
На ўскраіне горада Полацка, побач са Спаса-Еўфрасіннеўскім манастыром і воінскай часткай знаходзіцца масавае пахаванне часоў Вялікай Айчыннай вайны - Урочышча Пяскі. У гады Вялікай Айчыннай вайны тут размяшчаўся нямецкі перасыльны лагер для савецкіх ваеннапалонных "Дулаг-125".
У лагер на ўскраіне Полацка адпраўлялі савецкіх салдат, якія ваявалі на маскоўскім напрамку. Тут чакалі сваёй долі беларусы, украінцы, рускія.
Цяжкая праца, ці ледзь не поўная адсутнасць харчавання і хваробы амаль не пакідалі шанцаў на выжыванне. Смяротнасць у лагеры дасягала двухсот чалавек за дзень. Усіх хавалі на былым стрэльбішчы. Працэс нагадваў канвеер, калі траншэі з аднаго боку толькі яшчэ капаліся, а з другога - у іх ужо ссыпаліся трупы і прысыпаліся зямлёй.
Пачынаючы з 1942 года, немцы пачалі выкрываць пахаванні, даставаць астанкі і спальваць. Дзяржаўная камісія, якая працавала тут у сакавіку 1945 года, у палове выкрытых ям выявіла спаленыя фрагменты чалавечых астанкаў. Ці была гэта спроба схаваць сляды злачынства ці проста не хапала месца для новых трупаў, напэўна, ужо ніхто ніколі не даведаецца.
Лагер "Дулаг-125" не адзінае месца, адкуль на Пяскі прывозілі трупы. Сюды ж звазілі расстраляных і павешаных з грамадзянскага лагера «Громы», тут жа закопвалі зняволеных гарадской турмы і гестапа.
Існуе "Акт ад 7 мая 1945 года па ўстанаўленні і расследаванні фактаў злачынстваў і зверстваў, учыненых нямецка-фашысцкімі захопнікамі і іх саўдзельнікамі ў перыяд часовай акупацыі г. Полацка з 15 ліпеня 1941 года па 4 ліпеня 1944 года", складзены спецыяльна пратаколаў апытання былых вязняў, сведкаў, актаў аб раскопках масавых пахаванняў савецкіх ваеннапалонных ва Урочышчы Пяскі. За час існавання лагера ў Полацку ў ім было знішчана больш за 40 тысяч ваеннапалонных.
Астанкі засыпаны пяском. які лёгка размываюць дажджы. Месца так і называецца - Урочышча Пяскі. Цяпер пустка зарасла травой, але супакою ахвярам дагэтуль няма. Белыя трэскі чалавечых касцей тут паўсюль. Мясцовыя хлапчукі гулялі тут у футбол, бегаючы проста па костках сваіх продкаў. Пошукавікі выкапалі шурфы, каб вызначыць памеры пахавання. Чалавечыя косці былі знойдзены на глыбіні да двух метраў. Толькі адна магіла была 260 на 100 метраў.
Нашчадкі павінны памятаць, што па-сапраўднаму вайна скончыцца толькі тады, калі будзе пахаваны яе апошні салдат. Чалавечая памяць кароткая, таму ніколі не будзе лішнім узгадаць імёны тых, хто самааддана і мужна адстойваў свабоду і годнасць свайго народа.
У маі 2010 г. Полацкая раённая арганізацыя ГА «Беларускі фонд міру» звярнулася ў Полацкі гарадскі выканаўчы камітэт і гарадскі Савет дэпутатаў з ініцыятывай аб будаўніцтве Мемарыяльнага комплексу памяці ахвяр фашызму «Урочышча Пяскі». Ініцыятыва была пачута і падтрымана на сесіі Полацкай гарадской Рады дэпутатаў. Яго рашэннем №12 ад 25.06.2010 г. было даручана Полацкаму гарвыканкаму аб стварэнні працоўнай групы па будаўніцтве мемарыяла. Полацкі гарвыканкам у сваю чаргу прыняў рашэнне аб будаўніцтве Мемарыяльнага комплексу памяці ахвяр фашызму "Урочышча Пяскі". Рашэнне было аформлена пратаколам №575 ад 15.09.2010 г. Крыніцай фінансавання вызначаўся мясцовы бюджэт, спонсарская дапамога і ахвяраванні прыватных асоб. Меркавалася скончыць будаўніцтва да 2 чэрвеня 2011г.
Замоўцам будаўніцтва быў прызначаны полацкі КУП ЖКГ. Кантроль выканання рашэння ўскладаўся на намесніка старшыні Полацкага гарвыканкама.
У цяперашні час распрацаваны дызайн-праект мемарыяла, праектна-каштарысная дакументацыя, закуплены метал і выраблена агароджа, праведзена частка будаўніча-мантажных работ (выраблены і ўстаноўлены: сцяна памяці з шыфровай кампазіцыяй і паласой у гранітнай пліце, знакі канфесій, медальён «DULAG» з шыпамі над ім і двума шыфравымі элементамі), асвоена каля 600 млн рублёў. Фінансаванне гэтых работ ажыццяўлялася за кошт бюджэтных сродкаў, бязвыплатнай спонсарскай дапамогі і добраахвотных ахвяраванняў юрыдычных асоб, індывідуальных прадпрымальнікаў, фізічных асоб, якія залічваюцца на мэтавы рахунак Віцебскага абласнога аддзялення грамадскага аб'яднання "Беларускі фонд міру". Цяпер работы па будаўніцтве мемарыяла працягваюцца, але вельмі марудна з-за адсутнасці сродкаў.
Мінск - сведка і ахвяра імперскіх амбіцый савецкіх уладаў. Адчуць гэта можна падчас прагулкі па праспекце Незалежнасці - прамой асфальтаванай страле, якая цягнецца 15 км і разразае горад напалову. Пісьменнік Артур Клінаў для абазначэння сталінскага ампіру ў Мінску прыдумаў тэрмін «Горад Сонца». Мінск як галоўная артэрыя Вялікай Камуністычнай Мары, пабудаваны па падабенстве Рыма. Прывакзальная плошча з «варотамі», плошча Леніна, вуліцы Маркса, Кірава, Свярдлова - суцэльная забудова ідэальнага горада для жыцця на думку савецкіх уладаў.
Мозырь – один из уникальнейших городов Беларуси. Здесь нетипичный холмистый рельеф, который классическим местам придает необычный облик. К тому же Мозырь богат на достопримечательности. Особо выделяется бывший монастырь цистерцианок и костел святого Михаила Архангела.
Монахи цистерцианцы обосновались в Мозыре ещё в первой половине 18 века. В начале, в 1711 год, основан мужской монастырь (сегодня эти здания используются мебельной фабрикой). Затем, в 1744 году, построен женский монастырь, при котором возведен костел.
Идея строительства костела принадлежит Бенедикту Рожанскому, приору мужского монастыря цистерцианцев. Именно по его инициативе из Вильни перевели часть монахинь-цистерцианок в Мозырь. Средства на возведения каменного храма выделил Казимир Сапега.
Костел святого Михаила Архангела выполнен в архитектуре позднего барокко. Храм однонефный, двухуровневый, с толщиной стен достигающей 1,5 метра. У Мозырского костела есть уникальный элемент входной группы – защитный барбакан. Подобные постройки строились с целью обороны.
В 1888 году монастыри ордена цистерцианцев закрыли. Костел передали православной епархии и переосвятили в честь Святой Троицы. Костел был незначительно перестроен, к нему достроили деревянную колокольню.
В начале 90-ых храм возвращен верующим и реконструирован. Сегодня он действующий и открыт для всех желающих. Костел расположен по улице Гоголя, которая идёт вдоль реки Припять.
Мазыр адзін з найцікавейшых гарадоў Гомельскай вобласці. Акрамя тыповых славутасцяў накшталт царквы і касцёла, тут ёсць і свае ўнікальныя мясціны. Напрыклад закінуты катэдж 20 стагоддзя, які доўгія гады выкарыстоўваўся як лякарня.
Двухпавярховы асабняк пабудаваны ў 1910 годзе на замову аднаго з заможных жыхароў Мазыра. Архітэктура будынка адносіцца да стылю мадэрн. Асобняк выкананы з жоўтай цэглы ў форме літары Е. Дом амаль сіметрычны, за выключэннем левага крыла, дзе знаходзіцца круглая вежа, якая вядзе на дах.
Яшчэ да 1917 года, мазырскі асабняк перададзены пад патрэбы павятовай бальніцы. Тут размясціліся палаты на 35 ложкаў. У той перыяд будынак моцна не перабудоўвалі, захаваўшы ўнікальную архітэктуру.
Як жа так здарылася, што такі важны аб'ект як бальніца стаў самым папулярным закідам Мазыра? Нічога новага, будынак прыйшоў у аварыйны стан і яго проста перасталі эксплуатаваць.
Самы высокі ў Беларусі касцёл – 61 метр (24-павярховы дом!), і адзіны пабудаваны па ўсіх канонах неаготыкі. Ён быў узведзены на месцы драўлянага касцёла XVI стагоддзя архітэктарам Альшалоўскім. Для будаўніцтва спецыяльна арганізавалі цагельню і паралельна з усіх наваколляў збіралі яйкі – іх дадавалі для ўмацавання ў раствор вапны. Шыфер спецыяльна прывозілі з Германіі. Тут ты можаш даведацца, як выглядае аркбутан - вонкавая паўарка, якая размяркоўвае нагрузку з асноўнай сцяны і стаіць асобна (успамінай Нотр-Дам дэ Пары) - для Беларусі гэта зусім нетыпова. Абавязкова паслухай імшу (яна ідзе на беларускай, польскай і літоўскай), і прагуляйся па парку - ён, магчыма, нават страмчэй, чым касцёл.
Навагрудак – старажытны беларускі горад, які быў першай сталіцай ВКЛ. Галоўная кропка прыцягнення ў горадзе - руіны замка, які стаяў тут яшчэ ў XII стагоддзі. Праз 6 стагоддзяў пасля першага згадвання яго разбурылі шведы - амаль да цяперашняга стану. З усіх канструкцый засталіся дзве сцяны - Касцельная і Шчытавая - адзін насупраць аднаго. З Замкавага ўзгорка адкрываецца цудоўны выгляд - лепшага месца для пікніка не знайсці. Абавязкова наведайся ў дом-музей Адама Міцкевіча, які нарадзіўся і жыў у Навагрудку, зайдзі ў касцёл Праабражэння Гасподняга, які выдатна захаваўся з 1714 года, звярні ўвагу на Барысаглебскую царкву, якой ужо больш за 500 гадоў.
Мабыць, самыя жывапісныя руіны з нашага гайда. Замак у Крэве датуецца XIV стагоддзем. Гэтыя сцены бачылі многае: у 1382 годзе тут забілі князя Кейстута, бацьку Вітаўта, у 1385 падпісалі унію, у XVI стагоддзі замак адбіваў атакі татараў і масквічоў, а ўжо ў XIX стагоддзі яго перасталі разглядаць як тлумачальнае ўмацаванне і закінулі. Руіны закансервавалі ў 1929 годзе - так яны стаяць да гэтага часу.
Паслухай, як паміж сценамі гуляе вецер, зайдзі ў прыгожую царкву Аляксандра Неўскага ці строгі касцёл, знайдзі былое капішча язычнікаў - хоць цяпер Крэва і лічыцца вёскай, сведкаў былой велічы тут дастаткова.
Неагатычны палац выдатна мог бы ўпісацца ў ландшафт Вялікабрытаніі - ён выглядае зусім нетыповым як для тагачаснай Беларусі (палац датуецца пачаткам XIX стагоддзя), так і сённяшняй. Палац пабудаваў Казімір Пуслоўскі, а яго ўнук Лявон ліха прайграў спадчыну ў карты. Будынак палілі партызаны, а з 2008 года комплекс усе збіраюцца рэканструяваць - адкрыць рэстаран і ЗАГС. Пакуль да гэтага, на шчасце, не дайшло.
У магутным будынку 12 веж - кожная адказвае за адзін месяц года. "Летнія" вежы ў цэнтры - гэта самыя "хлебныя" месяцы - з мая па жнівень. Кожны год два дні сонца цалкам асвятляе адзін пакой - у часы Пуслоўскіх у гэты час ёй праводзіліся "дні пакоя". Уключай уяўленне, таму што ўнутраныя ўбранні палаца не захаваліся: не ўбачыш Чорную залу, дзе гулялі ў карты, Белая, аздобленая мармурам, дзе праводзіліся балі, Ружовая, якая прызначалася для канцэртаў. Няма ўжо ні шкляной падлогі, пад якім плавалі яркія рыбкі, ні 132 пакояў. Што захавалася, дык гэта заліўны луг і дом-музей Касцюшкі ў пешай даступнасці.
Брэсцкая крэпасць была пабудавана ў 30-я - пачатку 40-х гадоў XIX стагоддзя ў перасячэння рэк Заходні Буг і Мухавец на месцы старога Брэста. Падчас будаўніцтва ўвесь горад быў перамешчаны на новую тэрыторыю на ўсход ад цытадэлі.
Крэпасць размяшчалася на 4 астравах, адукаваных рукавамі рэк Мухавец і Заходні Буг і сістэмай каналаў.
У цэнтры крэпасці размешчана Цытадэль, або Цэнтральнае ўмацаванне, якое мастамі звязана з 3 штучнымі астраўнымі ўмацаваннямі. Гэта:
Кобрынскае ўмацаванне (паўночна-ўсходні бок)
Цярэспальскае ўмацаванне (заходні бок)
Валынскае ўмацаванне (паўднёва-ўсходні востраў)
Агульны пляц крэпасці складае каля 4 квадратных кіламетраў.
Са жніўня 1915 года і да канца Першай сусветнай вайны Брэсцкая крэпасць была занята германскімі войскамі. У 1921 годзе па ўмовах Рыжскай мірнай дамовы адышла да Польшчы, у складзе якой знаходзілася да 1939 года.
У 1939 г. Брэсцкая крэпасць была перададзена Савецкаму Саюзу.
Брэсцкая крэпасць падчас Вялікай Айчыннай вайны22 чэрвеня 1941 года гарнізон крэпасці прыняў першыя ўдары нямецка-фашысцкіх захопнікаў і больш за месяц трымаў абарону ў поўным асяроддзі. У пасляваенны час за мужнасць і гераізм, праяўленыя абаронцамі крэпасці падчас яе абароны, цытадэль атрымала ганаровае званне "Крэпасць-герой".
Для народа Беларусі Брэсцкая крэпасць з'яўляецца выдатным сімвалам супраціўлення ў час Вялікай Айчыннай вайны.
Брэсцкая крэпасць сёння
Брэсцкая крэпасць з'яўляецца адным з тых мясцін, якія трэба наведаць у Беларусі, і самай буйной турыстычнай славутасцю ў горадзе Брэсце.
Пасля вайны крэпасць не была поўнасцю адноўлена. На яе тэрыторыі для ўвекавечання подзвігу абаронцаў у 1969-71 гадах створаны мемарыяльны комплекс.
Галоўны ўваход мемарыяльнага комплексу "Брэсцкая крэпасць-герой" Мемарыял пачынаецца з манументальнага галоўнага ўваходу ў выглядзе вялізнай зоркі, прарэзанай у бетонным блоку. Тут гучыць песня А.Аляксандрава "Свяшчэнная вайна" і ўрадавае паведамленне аб нападзе на Савецкі Саюз войскаў нямецка-фашысцкай Германіі.
Архітэктурна-скульптурны ансамбль мемарыяла ўключае галоўны манумент "Мужнасць", штык-абеліск, скульптурную кампазіцыю "Смага", плошча Цырыманіялаў, 3 рады мемарыяльных пліт з пахаваннямі загінуўшых, руіны і ацалелыя збудаванні крэпасці, музей.
Галоўны ўваход мемарыяльнага комплексу "Брэсцкая крэпасць-герой" Мемарыял пачынаецца з манументальнага галоўнага ўваходу ў выглядзе вялізнай зоркі, прарэзанай у бетонным блоку. Тут гучыць песня А.Аляксандрава "Свяшчэнная вайна" і ўрадавае паведамленне аб нападзе на Савецкі Саюз войскаў нямецка-фашысцкай Германіі.
Кампазіцыйны цэнтр ансамбля – манумент "Мужнасць", пагрудная скульптура воіна вышынёй 33,5 м, на адваротным баку якой размешчаны рэльефныя кампазіцыі, якія расказваюць аб асобных эпізодах гераічнай абароны крэпасці.
100-метровы абеліск "Штык" бачны з любой кропкі крэпасці і звязаны з асноўным манументам "Мужнасць" 3 радамі надмагільных пліт. Вядомы імёны толькі 216 з 850 пахаваных тут абаронцаў крэпасці.
Скульптурная кампазіцыя "Смага" Скульптурная кампазіцыя "Смага" адлюстроўвае савецкага салдата, які, абапіраючыся на аўтамат, з апошніх сіл спрабуе дацягнуцца да ракі і зачэрпнуць каскай вады. Помнік прысвечаны мужнасці абаронцаў крэпасці, якія без ежы і пітва на працягу многіх дзён трымалі абарону.
Асноўнай часткай мемарыяла з'яўляецца плошча Цырыманіялаў, дзе праходзяць масавыя ўрачыстасці.
Перад руінамі былога інжынернага ўпраўлення гарыць Вечны агонь.
У вячэрні час на тэрыторыі крэпасці ўключаецца дэкаратыўнае падсвятленне
Беларуская нагода для гонару - самы вялікі і стары лясны масіў Еўропы, ахоўваецца ЮНЕСКА. Так, тут у дзікай прыродзе водзяцца зубры. Так, на іх можна нават палюе (калі хопіць сумлення). Так, гэта тут падпісалі пагадненне аб развале СССР. Так, менавіта тут жыве беларускі Дзед Мароз (яго рэзідэнцыя працуе нават улетку – але гарнітурчык у дзеда палегчаны). Дыхай рэліктавым паветрам, рассякай на ровары, кармі зубра ў вальеры хлебам з рукі, зганяй паглядзець на Камянецкую вежу, якой ужо больш за 700 гадоў.
Самая вялікая з еўрапейскіх балотных тэрыторый, якая займае прыкладна 30 працэнтаў карты Беларусі. Тэра інкогніта памерам з кампактную краіну, з ізаляванымі вёскамі і карэннымі жыхарамі, палешукамі, у якіх свая асаблівая мова. Каб адчуць усё хараство жыцця на Палессі, трэба дачакацца вясновага разліву Прыпяці. Ідэальны варыянт - узяць лодку і паплаваць па беларускіх вёсках, якія затапляе кожную вясну. Выбірай на свой густ - ад Турава да Пінска.
Самы вялікі ў Беларусі лясны масіў - у тры разы больш Мальты! Тут самая багатая флора, чвэрць раслін з'яўляюцца лячэбнымі, многія занесены ў Чырвоную кнігу. З жывёламі таксама ўсё ў парадку - напрыклад, тут жыве 29 відаў рэдкіх птушак. Пушча акружана трыма буйнымі рэкамі - Нёманам, Бярэзінай і Вусой, а таму месцы тут неверагодна маляўнічыя. І не асабліва даступныя - як Сванэція ў Грузіі. Напрыклад, падчас Другой сусветнай у Налібоцкай пушчы хаваліся 20 тысяч чалавек. Будзь смелым або смелай і здзейсні марш-кідок у гушчу векавога лесу. Абавязкова паглядзі на возера Кромань, Лаўрышаўскі манастыр, заснаваны ў XIII стагоддзі, сядзібу Тышкевічаў у вёсцы Млявае і паплавай у рацэ галышом - тут ты можаш сабе гэта дазволіць.
Невядомая, але дакладна крутая беларуская славутасць - самая вялікая ва Усходняй Еўропе крыніца. Бяры шасцілітровік і адпраўляйся па лячэбную ваду. Можна паспрабаваць тры разы акунуцца, але рыхтуйся пасля гэтага цэлы дзень стукаць зубамі - вада ледзяная нават у ліпені. У вады смарагдавы колер - выглядае ўсё вельмі маляўніча, праўда, жадаючых прычасціцца заўсёды маса. У праваслаўныя рэлігійныя святы заўсёды біток - раім зверыцца з календаром загадзя. Дарэчы, легенда абвяшчае, што ў старажытныя часы вада з крыніцы біла слупам з чалавечы рост.
Нашчадкі павінны памятаць, што па-сапраўднаму вайна скончыцца толькі тады, калі будзе пахаваны яе апошні салдат. Чалавечая памяць кароткая, таму ніколі не будзе лішнім узгадаць імёны тых, хто самааддана і мужна адстойваў свабоду і годнасць свайго народа.
У маі 2010 г. Полацкая раённая арганізацыя ГА «Беларускі фонд міру» звярнулася ў Полацкі гарадскі выканаўчы камітэт і гарадскі Савет дэпутатаў з ініцыятывай аб будаўніцтве Мемарыяльнага комплексу памяці ахвяр фашызму «Урочышча Пяскі». Ініцыятыва была пачута і падтрымана на сесіі Полацкай гарадской Рады дэпутатаў. Яго рашэннем №12 ад 25.06.2010 г. было даручана Полацкаму гарвыканкаму аб стварэнні працоўнай групы па будаўніцтве мемарыяла. Полацкі гарвыканкам у сваю чаргу прыняў рашэнне аб будаўніцтве Мемарыяльнага комплексу памяці ахвяр фашызму "Урочышча Пяскі". Рашэнне было аформлена пратаколам №575 ад 15.09.2010 г. Крыніцай фінансавання вызначаўся мясцовы бюджэт, спонсарская дапамога і ахвяраванні прыватных асоб. Меркавалася скончыць будаўніцтва да 2 чэрвеня 2011г.
Замоўцам будаўніцтва быў прызначаны полацкі КУП ЖКГ. Кантроль выканання рашэння ўскладаўся на намесніка старшыні Полацкага гарвыканкама.
У цяперашні час распрацаваны дызайн-праект мемарыяла, праектна-каштарысная дакументацыя, закуплены метал і выраблена агароджа, праведзена частка будаўніча-мантажных работ (выраблены і ўстаноўлены: сцяна памяці з шыфровай кампазіцыяй і паласой у гранітнай пліце, знакі канфесій, медальён «DULAG» з шыпамі над ім і двума шыфравымі элементамі), асвоена каля 600 млн рублёў. Фінансаванне гэтых работ ажыццяўлялася за кошт бюджэтных сродкаў, бязвыплатнай спонсарскай дапамогі і добраахвотных ахвяраванняў юрыдычных асоб, індывідуальных прадпрымальнікаў, фізічных асоб, якія залічваюцца на мэтавы рахунак Віцебскага абласнога аддзялення грамадскага аб'яднання "Беларускі фонд міру". Цяпер работы па будаўніцтве мемарыяла працягваюцца, але вельмі марудна з-за адсутнасці сродкаў.
